Mali, Gine, Sudan, Burkina Faso ve Çad’da 2020’den bu yana arkası gerisine gerçekleşen darbeler sonrasında Nijer’de 26 Temmuz günü meydana gelen darbeyle, Sahel bölgesi askeri idarelerin hükümranlığına geçti. Domino tesiri ile peş peşe gerçekleşen darbeler sonucunda, iktidara gelen idareler, bölgede bulunduğu müddet boyunca Sahel’in istikrarı ismine yararı dokunmamış Batı’yla yüzleşme yoluna gitti. Siyasi istikrarlar altüst olurken, sömürge tertibinin bozulmasıyla Batı’nın hayat damarları bir bir koptu. Terörle uğraş kapsamında bölgede askeri bulunan başta Fransa olmak üzere Batı güçleri çekilmek zorunda kalırken, Rusya merkezli güçler, darbe idareleri ile yakın bağlantılar kurdu.
Kıta için stratejik ehemmiyete sahip Sahel Jenerasyonu 2020’den bu yana daima olarak darbelerle gündeme gelen bir bölge. Fransa, sömürgecilik devrinde Afrika’daki sömürgelerini daha kolay denetim etmek için böl-parçala-yönet siyaseti uygulamıştı. Bu nedenle bölge devletleri sıhhat bir siyasi sistem geleneği edinemediler. Lakin günümüzde, Fransa’nın sömürge anlayışıyla kurduğu çarpık tertip, kendisini kıtadan çıkmaya zorlayacak karşı bir ayaklanmayı tetikledi.
Sahel’deki aktörlerde siyasi otoritenin sağlanamayışı, bölgede devlet altı terör yapılanmalarına hareket alanı sağladı. Fransa, sömürü tertibini garanti altına almak ismine yıllarca süren askeri operasyonlar gerçekleştirse de istediği sonucu elde edemedi. 2014 yılından beri devam eden, terörle çaba maksadıyla başlatılan Barkhane Operasyonu, Paris idaresine önemli bir mali yük bindirdi. Fransa 2020’den itibaren bölgedeki askeri gücünü azaltırken 2021 yılında Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron bölgedeki Fransız askeri varlığının kademeli olarak azaltılacağını duyurdu. Fransız müttefiki hükümetlerin bir bir askeri idareler tarafından devrilmesi de bu sürecin bir sonucu olarak kabul edildi. Ve gerçekten bölge aktörlerinde, Fransız tesirinin azalması sonucu ordu içinde anti Fransız simalar güç kazandı.
Fransa’nın sömürge periyodundan beri siyasi ve ekonomik olarak başat aktör olduğu, iç ve dış işlerinde tesirini sürdürdüğü Afrika’nın Sahel bölgesinde son 3 senede istikrarlar değişti. France-Africa tesirinden kurtulmak isteyen bölge halklarının anti sömürgeci reaksiyonu, birçok ülkede esaslı değişimleri tetikledi. Son olarak Nijer’de 26 Temmuz günü demokratik yollarla başa gelen ve Batı’nın Sahel’deki son müttefiki olarak kabul gören Muhammed Bazoum idaresi, General Abdourahamane Tchiani öncülüğünde bir küme asker tarafından alaşağı edildi. Mali’den askerlerini çekmez zorunda kalan Fransa, buradaki güçlerini Nijer’deki askeri üsse kaydırmayı planlıyordu. Nijer, Sahel’deki sömürge tersi uyanışın son halkası oldu. Bu silsile, 2020’de Mali’deki askeri darbeyle başladı.
Eski Fransız sömürgesi Mali’de silahlı kuvvetlere mensup bir küme subay birinci defa 2020 ağustosunda iktidarı ele geçirerek Cumhurbaşkanı İbrahim Boubacar Keita’yı istifaya zorladı, parlamento ve hükümeti feshetti. Darbeyi gerçekleştiren Halkın Kurtuluşu Ulusal Konseyi’nin (CNSP) başkanı Assimi Goita Cumhurbaşkanı ilan edildi. Çad’da 30 yıl müddetle cumhurbaşkanlığı koltuğunda oturan İdris Debi Nisan 2021’de ülkenin kuzeyinde isyancılarla savaşan askeri birlikleri ziyaret ettiği sırada çıkan çatışmada hayatını kaybetti. Vefatının akabinde Çad ordusu idaresi ele geçirdi. Debi’nin oğlu General Muhammed İdris Debi süreksiz kurul kurarak cumhurbaşkanı oldu. Sudan’da, Ekim 2021’de bir küme subay, Başbakan Abdullah Hamdok ve hükümetine darbe yapıldı. Süreksiz hükümetin Lideri ve darbecilerin önderi General Abdulfettah el-Burhan, hükümetin sivil kanadını misyondan alarak hükümete el koydu. İlerleyen günlerde Hamduk misyonuna iade edildi. Lakin geçtiğimiz haftalarda paramiliter Süratli Takviye Güçleri isimli ordu içinde bir yapı ayaklandı. Yüzlerce kişinin öldüğü çatışmalar sürüyor.
Bir öteki eski Fransız kolonisi Gine’de Özel Kuvvetler Kumandanı Albay Mamady Doumbouya fakirlik ve yolsuzluğu münasebet göstererek Eylül 2021’de Cumhurbaşkanı Alpha Conde’ye karşı darbe yaptı. Burkina Faso’da Ocak 2022’de terörist yapılanmalara karşı uğraşta başarısız olduğu gerekçesiyle Cumhurbaşkanı Roch Christian Kabore’ye Yarbay Paul-Henri Sandaogo Damiba tarafından darbe gerçekleştirildi. Ekim ayında ise Damiba’nın Fransa ile işbirliği yaptığı gerekçesiyle Yüzbaşı İbrahim Traore idareye el koydu. Nijer’le birlikte 6 ülkede yaşanan darbenin ortak noktası, Fransa varlığından rahatsız olan taraftarların takviyesi ve ordu içindeki Fransa aksisi yapılanmalar tarafından gerçekleştirilmesi oldu.
